معماری ایرانی
طبق بررسی ها و کاوش های باستان شناسی که تا کنون انجام شده، می توان به این موضوع رسید که پیشینهٔ معماری ایران به حدود شش هزار سال پیش از میلاد می رسد. معماری ایرانی از آن زمان تاکنون، پیوسته به علل گوناگون از جمله تحولات مذهبی و . . . توسعه و تکامل یافته است. معماری ایرانی دارای ویژگی هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی ویژه برخوردار می باشد؛ ویژگی هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند، طراحی منحصر به فرد، بناهای اسرار آمیز و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است .
ویژگی ها
معماری ایرانی، دارای ویژگی های بسیاری چون تناسب و زیبایی سردرها وگنبدها و ایوان‌ها و . . . می باشد. یکی از ویژگی هایی که بیشتر شایستهٔ بررسی است گوهر معماری ایرانی و منطق ریاضی و عرفانی آن است.
در کل ، از ویژگی های معماری ایرانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورودی های مشخص
- عدم تقارن در نماها
- توجه به بنای نبش تقاطع ها
- استفاده از قوس ها جهت تزیینات و ترکیب کلی بنا
- افزایش طبقات در بناهای تجاری و مسکونی
- استفاده عمده از آجر
- استفاده از عناصر فرنگی نظیر سرستون ها، نقوش هندسی غربی، مجسمه های تزیینی و یا نقوش و عناصر معماری ایرانی قبل و بعد از اسلام.
بسیاری از معماران ایرانی توانستند وسیع ترین دهانه ها را با کم و زیاد کردن پیمون ها به وجود بیاورند و آرایش‌های گوناگون و سرگرم کننده ای خلق کنند؛ به گونه‌ای که ساختمان دو طبقه به اندازه ای از هم دور شده که گویی طبقه ی زیرین بعدها بر آن افزوده شده است. از امتیازات معماری ایرانی این است که هرگز از مکان هندسی همگن برای پوشش استفاده نشده و از اصطلاحات و نام قوس ها و طاق ها و گنبدها در زبان فارسی پیداست که بیشتر به شکل بیضی توجه داشته اند.
سبک شناسی
در سبک شناسی معماری ایرانی شیوه های مختلفی وجود دارد و می توان آنها را به زمانها و مکانهای تقسیم بندی کرد . به عنوان مثال شیوه معماری باستانی ایران که مربوط به دوره ی قبل از اسلام است. همچنین شیوه معماری سنتی ایران که مربوط به دوره های اسلامی و پس از ظهور اسلام می باشد. البته شیوه و سبک های دیگری نیز در معماری ایران وارد شده است که می توان به وارد زیر اشاره کرد.
- شیوه معماری اروپایی قبل از مدرنیسم (غالبا نئوکلاسیک)
- شیوه معماری بین المللی
- شیوه معماری مدرنیسم
- شیوه معماری التقاطی ( ترکیبی از دو و حتی سه شیوه)
شاخصه های معماری ایرانی
یکی از شاخصه های معماری ایرانی کاربرد ایوان ها می باشد . در واقع ایوان ها فضاهای گنبدداری هستند، که با سه دیوار محصور و از یک طرف آزاد است. این ویژگی به طور وسیعی برای ساختمان های مذهبی و غیر مذهبی در معماری ایرانی اسلامی استفاده شده است . همچنین در این بین به کاربرد گسترده طاق ها نیز می توان اشاره کرد که که به عنوان مثال مسجد جامع اصفهان نمونه ای از این مورد است .
عناصر معماری ایرانی در گذشته
کاربرد وسیع هندسه و فرم هایی نظیر دایره، مربع و سطوحی که مبنای طرح های قرینه هستند و شامل حیاط و راهرو های مستطیلی است از عناصر متداول معماری ایرانی قدیمی است. همچنین خاک رس در بسیاری از مناطق فلات ایران وجود داشته و در ساختمان های اولیه استفاده از خشت و گل دیده شده است. یکی از عناصر طراحی شاخص در این سبک در طول تاریخ مقیاس و درک استفاده از فرم های ساده و عظیم است. ایوان ستون دار، یا تالار در مقبره های صخره ای مجاور پرسپولیس دیده شده که در معابد ساسانی دوباره تکرار و در دوره های اسلامی به رواق ورودی کاخ یا مسجد تبدیل شد و حتی در معماری قهوه خانه های کنار جاده ها نفوذ پیدا کرد. برخی از عناصر این سبک قدیمی عبارت است از (بادگیر- قنات – گنبد – حیاط – پنج دری – هشتی – اندرونی – بیرونی – حوض و . . .)
در زیر می توانید نمونه هایی از شاهکارهای معماری ایران را مشاهده نمایید:
پل خواجو (اصفهان)
کاخ چهل ستون
خانه طباطبایی ها (کاشان)
