بایگانی دسته بندی ها: معماری

مینیمالیسم (Minimalism) یا ساده‌گرایی یک سبک هنری است که اساس آن بر پایه روش‌ های ساده و خالی از پیچیدگی می باشد. در واقع اگر از موضوعات کمتری در معماری استفاده شود و المان های غیر ضروری حذف شوند، می توان گفت آن سبک مینیمال تر است. به عبارت دیگر مینیمالیسم یعنی با کمترین المان سعی شود بیشترین مفهوم رسانده شود. سبک مینیمال در فارسی با نام های «کمینه‌ گرایی» ، «هنر کمینه» و «هنر موجز» نیز شناخته می شود.

ویژگی های دیگر در ساده گرایی

در سبک مینیمال از شکل های بسیار ساده و کاملا هندسی مانند اجسام کروی، مخروطی و مکعب استفاده می شود و از متریال نیز در حد ضرورت استفاده می شود .در سبک مینیمال بیشتر سعی می شود از فلز و شیشه بعنوان مصالح اصلی استفاده شود . همچنین در این سبک بیشتر از رنگ های خنثی مثلا سفید یا بی رنگ در فضا استفاده می شود .معمولا مبلمان های استفاده شده در سبک مینیمال ارتفاع کمی دارند.

از نمونه هایی که می توان آن را سبک مینیمال دانست ، سنگ های بادبر است که به نوعی بر روی دیوارها حفره و ریتم و تکرار ایجاد می کند . از خصوصیات دیگر سبک مینیمال ایجاد حفره در فضا می باشد ، همچنین استفاده از نور و شعاع در فضاها نیز از خصوصیات سبک مینیمال به شمار می رود .

منشاء مینیمالیسم درمعماری

همه رویدادهای زندگی معمولا از موضوعی ریشه داشته و الهام و نشات می گیرند ؛ طراحی مینیمال نیز از فرآیندی ، نشات گرفته است. ریشه و منشاء سبک مینیمال را می توان از فرآیند های زیر دانست:

• جنبش (دِ استیل) De Stijl
• سبک معمارانی مانند Mies van der Rohe
• معماری سنتی ژاپن

(دِ استیل) De Stijl در سبک مینیمال

یک جنبش هنری می باشد که در سال ۱۹۱۷ در هلند آغاز شده و تا اوایل ۱۹۳۰ ادامه داشته است . واژه ی  De Stijl به زبان هلندی، به معنی سبک، شیوه یا روش می باشد . اکثر حامیان این جنبش نقاشان ، مجسمه سازان و طراحان بودند. این سبک با کم کردن عناصر اضافی به سادگی و انتزاعی بودن طرح می افزاید، و از عناصر با خصوصیات اصلی آنها، استفاده می کند. مثلا استفاده از خطوط عمودی و افقی یا اشکال چهار وجهی و . . . همچنین استفاده از رنگ های اولیه آبی ، قرمز و زرد نیز از این سبک می باشد. در طرح های این سبک، عناصر و لایه ها همدیگر را قطع نمی کنند. هر یک از عناصر به صورت مستقل کار می کند و کار عنصر دیگر را پوشش نمی دهد .

سبک (دِ استیل) De Stijl

لودویگ مایس ون در روهه (Ludwig Mies Van Der Rohe)

یک طراح و معمار آلمانی بود. او پیشگام طراحی مدرن و کسی است که پس از جنگ جهانی اول در طرح های مدرن خود طراحی مینیمال را پایه گذاری کرد. از بناهای معروفی که توسط او طراحی شده می توان ساختمان کرون هال شیکاگو Crown Hall و ساختمان سیگرام نیویورک New York’s Seagram رانام برد.

میس سعی داشت در پروژه هایش با سیستم هایی که اغلب شبکه ای ساده و شفاف هستند به ساماندهی فضا بپردازند و درپی آن است که همه چیز را به یک فرجام منطقی بکشاند؛ تکرار هوشمندانه یک عنصر که خود عامل به وجود آمدن کیفیت سادگی است. از مواردی که میس سعی داشت در طرح هایش پیاده سازی کند ، « استفاده از وسایل مدرن مثل استیل و شیشه های رنگی» و «استفاده زیاد، از فضاهای اضافی» می باشد.

سبک مینیمال در معماری ژاپنی (Japanease minimal)

نیز دارای ویژگی هایی باشد. در طرح های سنتی ژاپنی، افزودن عناصر لازم و حذف عناصر اضافی، همیشه مورد توجه بوده است. در واقع در این سبک از رنگها ، خطوط و تزئینات کمتری استفاد ه می شود . در کل می توان به ویژگی های زیر در این زمینه اشاره کرد:

• عملکرد گرایی
• نمادین بودن فضاها ( تماماً با ابزار مدرن )
• ادغام نور و فضا
• جذابیت در آرامش و سکون

پیشنهاد می کنیم جهت مشاهده نمونه کارهای سبک مینیمال گروه معماری تارا اینجا کلیک کنید.

محمد کریم پیرنیا یکی از معماران بزرگ در حوزه ی معماری ایران می باشد که به دلیل پژوهشها و آثار بسیار زیادی که از ایشان به جای مانده ، به «پدر معماری سنتی ایران» معروف است.

محمد کریم پیرنیا در ۲۵ شهریور ۱۲۹۹ هجری شمسی در شهر یزد دیده به جهان گشود. پدر ایشان میرزا صادق خان نائینی از طبیبان حاذق و شیمیدانان نامی و از خوشنویسان و هنرمندان چیره‌ دست نائین و یکی از قرآن‌ نویس‌های مشهور ایران بود. محمد کریم پیرنیا دوران دبستان را در «مدرسه اسلام» گذراند و بعد از تأسیس مدرسه دولتی، در «مدرسه نمره دو» به ادامه تحصیل پرداخت .

وی پس از گذراندن دوره علمی در دبیرستان ایرانشهر یزد برای ادامه تحصیل به تهران هجرت کرد. او با وجود اینکه در زمینه ادبیات به تحصیل می پرداخت و در این زمینه نیز موفقیت‌ های زیادی کسب کرده بود، ادبیات را رها کرده و به دلیل علاقه‌ ای که به هنر و معماری داشت در کنکور اولین دوره دانشکده هنرهای زیبا شرکت کرد و پذیرفته شد. سابقه علاقه ی ایشان به معماری به دوران کودکی باز می گردد. ایشان در خاطرات خود آورده اند که:

به خاطر دارم که در سنین کودکی و زمانی که در یزد سکونت داشتم(سالهای ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ شمسی )، هوا که گرم می‌شد مردم باغ‌هایی اجاره می‌کردند و ایام تابستان را در همان باغ‌ها می‌ماندند. ما هم برای فرار از گرما به باغی که توسط پدر بزرگم اجاره می‌شد می‌رفتیم (پدر بزرگ استاد، میرزا احمد خان، والی حکومت نایین بودند). در یکی از تابستان‌ها و در عالم بچگی در قنات باغ، کنار جوی آب ، چاهی درست کردم و به تقلید از قناتهای یزد ، با درست کردن چند پشته، آب را به بالا کشاندم و به قول مقنی‌ها ، آب آفتابی شد. در آنجا باغ و خیابانی درست کردم و به جای درخت، عدس کاشتم و با قوطی کبریت شروع به خشت زدن کردم و با همین خشتها استخری درست کردم. به قدری این عمل من مورد توجه قرار گرفت که مردم برای تماشای آن می‌آمدند. اواخر تابستان هم که ما باغ را ترک کردیم، صاحب باغ اطراف مزرعه‌ای را که من ساخته بودم، خاکریز کرد تا آن را از بین نبرد. خلاصه طوری بود که علاوه بر بچه‌ها، بزرگترها هم از این کار من‌ خوششان آمده بود.

به دلیل عدم توجه چندان به معماری ایرانی و تاکید بیشتر بر معماری غربی و آثار اروپایی در دانشگاه های آن زمان، ایشان را بر آن داشت که تحصیلات خود را دانشکده هنرهای زیبا ناتمام رها کند و به بررسی‌ ها و تحقیقات فردی خویش متکی شوند . ایشان با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادکاران قدیمی برخی از ویژگی‌ ها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار داد و به تدریج حاصل تحقیقات خود را نیز در طی مقالاتی که تدوین نمود، در اختیار عموم قرار داد.

آشنایی با دیگر علوم

محمد کریم پیرنیا علاوه بر معماری، در ادبیات، خوشنویسی، نقاشی شعر و موسیقی نیز دستی داشت. شعر و ادبیات نیز از جمله مواردی بود که استاد از دوران نوجوانی به آن علاقه شدیدی داشت. به‌طوری که اردشیر خاضع از سخنوران یزد می‌نویسد: بسیار خوش قریحه و برازنده است و در سن شانزده – هفده طبعی آتشین و اشعاری دلنشین دارد و تخلص او پروین است.

استاد پیرنیا یک هنرمند بود و این مورد را از پدر ارجمندشان که خوشنویس و نقاش و هنرمند بودند به ارث برده بود. هنگامی که به نوشته‌ها و سخنان ایشان دقت شود، به خوبی میزان احاطه او به هنرهای موسیقی ، نقاشی، خوشنویسی می‌توان واقف شد.

استاد پیرنیا به زبان‌ های عربی و عبری نیز مسلط بود، وی همچنین با خط میخی نیز آشنا بود. آشنایی استاد پیرنیا به زبان عربی و قرآن در حدی بود که گاه به قاریانی که قبل از صحبت‌ های ایشان قرآن تلاوت می‌کردند، تذکراتی می‌ دادند.

فعالیت‌ها و سمت‌ها

نخستین فعالیت رسمی محمد کریم پیرنیا از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۴ در وزارت فرهنگ آغاز شد. فعالیت ابتدایی استاد ساخت بیش از ۳۰۰ مدرسه ارزان قیمت در تهران وشهرستان‌ها، از محل پنج درصد درآمد شهرداری بود که با این کار طرحی نو در نظام مدرسه سازی ایران ایجاد شد. طرح این مدارس بعدها از طرف یونسکو به‌عنوان نمونه مدارس ارزان قیمت، برای کشورهای جهان سوم معرفی شد.

محمد کریم پیرنیا از سال ۱۳۴۴ تا مدتی پیش از انقلاب اسلامی ایرن به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیاء بناها و آثار باستانی فعالیت می‌کرد و مدتی نیز در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی اشتغال داشت. ایشان کتب و مقالات بسیاری در مورد سبک‌ شناسی و معماری اصیل و سنتی ایرانی تالیف کرده است و به همین دلیل او را پدر معماری سنتی ایران می‌دانند. وی به ویژه تحقیقات زیادی بر روی تاق در معماری ایرانی و انواع و سبک‌ های آن انجام داده بود.

به دلیل فعالیتهای معماری ازرشمند استاد پیرنیا و احیای آثار باستانی ، مقام عضویت افتخاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نصیب ایشان شد. به پاس خدمات ارزنده و ماندگار استاد در طول شصت سال زندگی علمی، هنری و تلاش در راه بازشناسی جلوه‌های اصیل هنر معماری ایران و آشنایی نسل نو با توانائی‌های هنرمندان ایرانی در طول تاریخ و خدمات ارزشمند به جامعه معماری ایران، از سوی دانشگاه تهران موفق به دریافت دکترای افتخاری رشته معماری شدند .

برخی از فعالیت‌های معماری استاد پیرنیا

از فعالیتهای استاد پیرنیا در زمینه احیا و مرمت ،می توان به احیای مسجد کبود، احیای سردر باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سردر شاه عبدالعظیم، احیای باغ دولت‌ آباد یزد، بازسازی مسجد فهرج و ایوان سید رکن‌ الدین در یزد و . . . اشاره کرد.

کتاب‌های تالیف شده استاد

استاد محمد‌ کریم پیرنیا به عنوان پدر معماری سنتی ایران ، آثار تالیفی، نوشتاری و کتب زیادی در زمان حیات از خود به جای گذاشته اند. از جمله آثار نوشتاری و کتاب‌های بجا مانده از ایشان نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- راه و رباط – انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی، ۱۳۵۲، چاپ دوم، سازمان میراث فرهنگی، انتشارات آرمین، ۱۳۷۰
۲- شیوه‌های معماری ایران – تدوین غلامحسین معماریان، تهران، نشر هنر اسلامی، ۱۳۸۱
۳- گنبد در معماری ایران – گردآوری زهره بزرگمهری، مجله اثر، شماره ۲۰، ۱۳۷۰
۴- آشنایی با معماری اسلامی ایران – تدوین غلامحسین معماریان، تهران، دانشگاه علم و صنعت، ۱۳۷۱
۵- کتاب هنر دبیرستان، بخش معماری
۶- هندسه در معماری – گردآوری زهره بزرگمهری، تهران، سازمان میراث فرهنگی، چاپ دوم ۱۳۷
۷- سبک‌شناسی معماری – تدوین غلامحسین معماریان ویراستار علی محمد رنجبر کرمانی سروش دانش (۱۳۸۹)

درگذشت

استاد در سال‌های پایانی عمر که ضعف و سستی بی‌اندازه برایشان چیره شده بود، به عشق دوستداران هنر و معماری، پای به کلاس درس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران می‌گذاشت و می‌گفت:

دانشجویان بی‌اندازه به معماری علاقه نشان می‌دهند و من روزی را که قرار بود به سر کلاس بروم، فی‌الواقع عید می‌دانستم، چون استقبال دانشجویان تا به حدی بود که به گریه‌ام می‌انداخت.

سر انجام محمد کریم پیرنیا ، پدر معماری سنتی ایران در ۹ شهریور ماه ۱۳۷۶ پس از تحمل یک دوره بیماری چندماهه و پشت سر گذاشتن ۷۵ سال عمر ،دار فانی را وداع گفت. ایشان را طبق وصیت به یزد آوردند و از محل میدان امیر چقماق تا مصلای صفدرخان از سوی مردم یزد تشییع شد و پس از اقامه نماز برای خاکسپاری بر دوش مردم یزد، به سمت دانشکده معماری دانشکده یزد برده شد. مزار وی بنا به در خواست ایشان در «خانه رسولیان» یزد واقع گردید که در حال حاضر دانشکده هنر و معماری یزد در آنجا قرار دارد .

در این مقاله به برجسته ترین معماران ایرانی و آثار بجا مانده از آنها پرداخته خواهد شد. بسیاری از این معماران دارای شهره جهانی هستند و شاهکارهای بی‌نظیری از آنها به جا مانده است. در ادامه با ما همراه باشید.

در فرهنگ فارسی معین، معمار به (طراح و سازنده بنا)، (عمارت‌کننده، تعمیرکننده) معنی شده است. کلمات سنتی ( بنّا، مهندس، استاد، و عمله) نیز در مراجع معماری اسلامی استفاده می‌ شود. تعداد زیادی از محققان، کلمه معمار را به لحاظ تاریخی به عنوان آرشیتکت نمی‌ شناسند، ولی آنها معتقدند که مسئولیت‌ های آنها با هم همپو شانی گسترده دارند.

معماران ایرانی به ترتیب زمانی و دهه‌ های اسلامی تقسیم بندی می شوند. لازم به ذکر است که تعداد زیادی از بناهای باستانی ، دیدنی و جذاب در ایران ساخته شده است که متاسفانه هیچ سابقه‌ ای از نام معمار آنها وجود ندارد و تعدای از آنها نیز فقط خرابه‌ای از آنچه آنها ساخته‌ اند باقی‌ مانده است. البته ناگفته نماند که بسیاری از ساختارهایی که امروز باقی مانده احتمالاً بیش از یک معمار بر روی آنها کار کرده است.

امروزه شاهکارهای بسیار زیادی از معماری اسلامی و بعد از ظهور اسلام توسط معماران ایرانی به جای مانده است که با گذشت سالیان دراز از ساخت آنها، همچنان پابرجا بوده و مورد توجه خاص گردشگران داخلی و خارجی می باشد.

معماران ایرانی پس از اسلام

در میان معماران ایرانی برجسته و صاحب فن در دوران پس از اسلام می توان به بهاءالدین محمد بن حسین عاملی ،معروف به شیخ بهایی اشاره کرد. وی به پدر علم معماری ایران نیز معروف است که امروزه آثار بسیار بزرگ ،مشهور و منحصر به فردی از وی در جای جای ایران باقی مانده است. از جمله آثار ایشان می توان به طراحی سد در قهرود، جنوب کاشان و همچنین میدان نقش جهان ، خیابان چهارباغ، منارجنبان و حمام شیخ بهایی در اصفهان اشاره کرد که هر کدام از این بناها دارای معماری فوق العاده بوده و در برخی موارد معماری منحصر به فردی را دارا می باشند. به عنوان نمونه می توان به حمام شیخ بهایی در اصفهان اشاره کرد که دارای رمز و رموز خاصی بوده است . در رابطه با حمام شیخ بهایی و اسرار آن می توانید به مطلب «حمام شیخ بهایی» مراجعه نمایید.

میدان نقش جهان (اصفهان)

منارجنبان (اصفهان)

در میان معماران ایرانی برجسته در قرن های پیش می توان به استاد علی اکبر اصفهانی اشاره کرد. آثار بجای مانده از ایشان و دو همکار دیگر وی، مسجد امام اصفهان ، در میدان نقش جهان می باشد.

نام و آثار برخی از اساتید معروف معماری ایران را می توانید در زیر مشاهده نمایید. البته ناگفته نماند که معماران برجسته بعد از ظهور اسلام بسیار زیاد بوده و می توانید جهت مشاهده لیست آنها اینجا ضربه بزنید

• سید علی شاه سازنده گنبد سلطانیه در شهر زنجان از میراث جهانی یونسکو
• ابراهیم بن استاد اسماعیل بنا اصفهانی: مسئول مسجد جامع اصفهان
• محمد حسین المهندس البنا دامغانی: سازنده برج کاشانه بسطام
• قوام الدین شیرازی: سازنده مسجد گوهرشاد مشهد
• محمد رضا بن استاد حسین بنا اصفهانی: سازنده مسجد شیخ لطف‌ الله در اصفهان
• محمد علی بن استاد علی بیک البناء اصفهانی: سازنده مسجد حکیم اصفهان

مسجد گوهر شاد (مشهد)

معماران برجسته معاصر ایران

در میان خیل زیاد معماران ایرانی قرن معاصر می توانیم به محمدکریم پیرنیا اشاره نماییم که از ایشان به عنوان (پدر معماری سنتی ایران) یاد می شود. جهت مشاهده آثار و زندگی نامه پدر معماری سنتی ایران می توانید اینجا کلیک کنید.

معماران ایرانی برجسته و صاحب فنی نیز در دوره فعلی وجود دارند که شاهکارهای بزرگی از خود به جای گذارده اند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :

• هوشنگ سیحون: آرامگاه ابن سینا، آرامگاه نادرشاه (مشهد)، آرامگاه باباطاهر (همدان)
• داریوش بوربور: آثار شامل بازار رضا و موزه‌های آستان قدس رضوی در مشهد
• حسین امانت: آثار شامل برج آزادی در تهران و دانشگاه صنعتی شریف
• عبدالعزیز فرمانفرمائیان: مسجد دانشگاه تهران و دانشکده فنی دانشگاه تهران، همچنبن مجموعه ورزشی آزادی و کاخ نیاوران
• حیدر غیایی: مجلس شورای اسلامی ایران
• هادی میرمیران: برنده بسیاری از مسابقات بزرگ معماری و موفق به کسب مدال افتخار در هنر بعد از انقلاب

آرامگاه ابن سینا

آرامگاه نادرشاه

آرامگاه باباطاهر (همدان)

برج آزادی تهران

البته ناگفته نماند که تعداد معماران ایرانی معاصر بسیار بیش از اسامی نام برده است که پیشنهاد می کنیم جهت مشاهده اسامی معماران معاصر ایران و آثار به جای مانده از آنها اینجا ضربه بزنید.